Moduł 2

MOŻLIWOŚCI I RODZAJE WOLONTARIATU

Why volunteering is important? Personal benefits of volunteering and peer support

Powszechnie wiadomo, że organizacje, które angażują w swoje działania wolontariuszy, odnoszą sukcesy. Osoby te odgrywają kluczową rolę w pełnieniu usług świadczonych przez każdą organizację lub instytucję, natomiast angażowanie wolontariuszy z różnych kategorii, w tym migrantów, zapewnia szerszy zasięg wśród społeczności.

 

Moduł ten dostarcza informacji o rodzajach i możliwościach wolontariatu, oraz korzyściach płynących z zaangażowania w jego działania.

 

Naszym celem jest pomoc we wzmocnieniu tej koncepcji i dostarczenie przydatnych źródeł.

  • Określenie, czym są wolontariusze, wolontariat i organizatorzy wolontariatu;
  • Podkreślenie głównych etapów w przygotowaniu organizacji do zaangażowania w wolontariat oraz korzyści, które niesie on dla organizatorów;
  • Zapoznanie czytelników z rodzajami i możliwościami wolontariatu.

Przybliżony czas czytania modułu, bez uwzględnienia wskazanych źródeł i zamiaru dalszego czytania kursu, to około 2 godziny.

 

Uczniowie nie muszą posiadać żadnej szczególnej wiedzy ani umiejętności. Będą oni potrzebować komputera z dostępem do Internetu, w celu zapoznania się z sugerowanymi źródłami/zasobami.

 

Wskazane jest, aby uczniowie mieli wgląd w materiały źródłowe i zagłębiali się w zawarte w nich informacje.

Treść

Wolontariat jest ważnym elementem dobrze prosperującego społeczeństwa obywatelskiego, gdyż przyczynia się do jego rozwoju i dobrobytu. Dostęp do możliwości wolontariatu powinien być prawem, a nie przywilejem. Każdy ma prawo do podjęcia wolontariatu w dowolnym miejscu na świecie, a w celu wspierania kultury uczestnictwa, rozwoju osobistego i odpowiedzialności, wolontariusze muszą mieć zapewniony dostęp, jak również zachętę do angażowania się w działalność wolontariacką.

Definicja wolontariusza

Wolontariusz to osoba, która z własnej woli prowadzi działania przynoszące korzyści społeczeństwu. Działania te są podejmowane bez chęci zysku i przyczyniają się do rozwoju osobistego wolontariusza, który poświęca swój czas i energię na rzecz dobra ogółu, bez wynagrodzenia finansowego.

 

Definicja wolontariatu

Wolontariat to działalność, która nie jest podejmowana w celu osiągnięcia zysku i nie zastępuje płatnego personelu. Działalność ta może być wykonywana w ramach struktury organizacji wolontariackiej lub z własnej inicjatywy wolontariusza.

 

Definicja organizatorów wolontariatu

Organizatorzy wolontariatu to organizacje i grupy typu non-profit, które są niezależne i samorządne, a także inne podmioty non-profit, takie jak władze publiczne. Są oni aktywni w przestrzeni publicznej, a celem ich działalności, przynajmniej częściowo, musi być przyczynianie się do dobra publicznego.

 

Europejska Karta Praw i Obowiązków Wolontariuszy przedstawia prawa i obowiązki nie tylko wolontariuszy, ale także organizatorów.

Wolontariusze odgrywają kluczową rolę w działaniach i usługach świadczonych przez każdą organizację lub insytucję, a kluczem do sukcesu w przyciąganiu i utrzymywaniu właściwych wolontariuszy jest przygotowanie organizacji do ich zaangażowania. Proces ten może zapobiec pojawieniu się poważnych problemów podczas realizacji programów wolontariackich. Wśród nich możemy wymienić: niepewność, zadania niewykonane prawidłowo i nie na czas, sprzeczne relacje między wolontariuszami i pracownikami organizacji. Wolontariusze potrzebują być doceniani, odnosić sukcesy w pracy, pracować w przyjemnym otoczeniu, a to, w większości przypadków, nie dzieje się naturalnie.

 

Przygotowanie organizacji do zaangażowania wolontariuszy może być długim i trudnym procesem, obejmującym zmiany w dokumentach organizacji oraz w kulturze organizacyjnej. Do głównych etapów tego procesu można zaliczyć:

  • uznanie wolontariatu za wartość organizacji;
  • analizę potrzeb organizacji w zakresie zaangażowania wolontariuszy;
  • opracowanie zestawu zasad/ procedur;
  • powołanie koordynatora wolontariatu;
  • sporządzenie niezbędnych dokumentów;
  • przeznaczenie budżetu na zaangażowanie wolontariuszy.

 

Ponadto, wolontariusze muszą rozumieć swoją rolę i miejsce w organizacji, zarówno w kontekście działań, które będą wykonywać, jak i w odniesieniu do misji organizacji. Ludzie zgłaszają się na ochotników do wolontariatu z jakiegoś powodu, a nie dla samej organizacji. Dlatego też, muszą oni zrozumieć związek między pracą, którą wykonują, a celem organizacji.

 

Organizatorzy wolontariatu powinni wiedzieć, że oprócz długiego i żmudnego procesu przygotowywania organizacji do zaangażowania wolontariuszy, istnieje wiele zalet tego typu programów, a wśród nich można wymienić:

  • Różnorodność, ponieważ wolontariusze mogą pochodzić z różnych środowisk (uczniowie/studenci, emeryci, z różnych kategorii społecznych, lub o różnym pochodzeniu etnicznym lub kulturze), co prowadzi do rozmaitych wizji, większej ilości pomysłów, które mogą podnieść jakość usług;
  • Różnorodne i niezbędne umiejętności, ponieważ na ogół, wolontariusze są rekrutowani właśnie pod kątem konkretnych umiejętności, takich jak: tłumacz, projektant, itp.;
  • Łatwiejszy dostęp do społeczności, ponieważ wolontariusze pochodzą z różnych środowisk społecznych;
  • Wolontarusze mogą stać się przyszłymi pracownikami organizacji.

 

Nie możemy pominąć wartości gospodarczej wolontariatu. W niektórych krajach europejskich zebrano dane dotyczące wkładu ekonomicznego wolontariatu i oszacowano go na około 5% produkcji krajowej. Biorąc pod uwagę wszystkie aspekty materialne i niematerialne, wolontariat może być postrzegany jako ważny czynnik rozwoju społeczeństwa.

Istnieją dwa rodzaje wolontariatu i oba z nich posiadają odmienny status:

  • Wolontariusze, którzy angażują się w działania rożnych organizacji;
  • Wolontariusze działający aktywnie w służbach ratowniczych, dla których przepisy są bardziej surowe - proporcjonalnie do podwyższonych ryzyk - a wymagany poziom profesjonalizmu jest wysoki.

 

Jeśli w pierwszym z nich odnosimy się do ogólnej akceptacji wolontariatu, która może dotyczyć dowolnej kategorii społeczno-zawodowej, to w przypadku drugiego koncentrujemy się na konkretnej, regulowanej dziedzinie, w której warunkiem koniecznym niezbędnym do prowadzenia działań jest przeprowadzenie wyższej jakości szkolenia wolontariuszy.

Istnieje kilka obszarów zaangażowania wolontariuszy, a poniżej możemy przyjrzeć się najważniejszym i najbardziej dostępnym możliwościom na poziomie europejskim:

 

1. Praca socjalna. Obszar pracy socjalnej jest objęty przez różnorodne stowarzyszenia, które przeznaczają swoje zasoby i czas w celu poprawy życia ludzi, zarówno poprzez świadczenie usług, jak i promowanie pomysłów oraz pojęć mających na celu pomoc mniejszościom lub pokrzywdzonym grupom społecznym. Wolontariusze mogą być zaangażowani w oferowanie usług takich jak:

  • Usługi doradcze i informacyjne na różne tematy;
  • Zajęcia rekreacyjne, warsztaty artystyczne, prowadzenie zajęć rekreacyjnych dla dzieci zinstytucjonalizowanych lub dla osób starszych, kobiet maltretowanych, dzieci pochodzących z obszarów wiejskich lub ubogich dzielnic;
  • Kursy kwalifikacyjne/ przekwalifikowania, pomoc w odrabianiu prac domowych i medytacje dla dzieci z różnymi problemami, kursy językowe;
  • Organizowanie chwil rozrywki dla dzieci i osób starszych mieszkających w świetlicach środowiskowych;
  • Nagrywanie materiałów dźwiękowych dla osób niewidomych/niedowidzących;
  • Uliczne kampanie informacyjne i uświadamianie społeczeństwa na temat różnych kwestii społecznych;
  • Kursy uczące umiejętności życiowych (gotowanie, pisanie CV, zarządzanie własnymi finansami, itp.) przeznaczone dla dzieci i młodych dorosłych przebywających w placówkach;
  • Przygotowanie i dystrybucja paczek dla beneficjentów organizacji (np.: żywność, odzież, itp.).

 

2. Ochrona środowiska i zwierząt. Obszar ten obejmuje kampanie promocyjne i działania, które koncentrują się na: konserwacji i kontroli zanieczyszczeń i zasobów naturalnych, ochronie i opiece nad zwierzętami oraz tworzeniu, utrzymaniu i ochronie parków narodowych. Oto niektóre z usług, które wolontariusze mogą świadczyć w tym zakresie:

  • Sanityzacja niektórych parków, placów zabaw lub terenów rekreacyjnych, parków przyrodniczych i świadomości turystycznej;
  • Działania/akcje w zakresie sadzenia sadzonek, aranżowania zielonych przestrzeni w miastach, akcje zalesiania, rekultywacja terenów dotkniętych klęskami żywiołowymi;
  • Akcje sterylizacji zwierząt społeczności, dokarmianie zwierząt, zbiórki żywności;
  • Kampanie promujące recykling i selektywną zbiórkę lub promujące prawa zwierząt, prezentacje w szkołach, zbiórki różnych surowców wtórnych;
  • Promocja produktów organicznych lub turystyki ekologicznej;
  • Organizowanie wydarzeń - wystawy zdjęć lub zwierząt, oglądanie filmów o tematyce ekologicznej, prezentacje publiczne;
  • Warsztaty wytwarzania różnych przedmiotów z surowców wtórnych, targi ograniczania konsumpcjonizmu.

 

3. Edukacja i badania naukowe. Ten obszar odnosi się do organizacji pozarządowych, które prowadzą działania mające na celu: edukację przedszkolną, podstawową i gimnazjalną/średnią, licealną, uniwersytecką i podyplomową, szkoły zawodowe i techniczne, edukację ustawiczną (dla dorosłych), edukację alternatywną, badania naukowe, badania w zakresie nauk społecznych, polityki społecznej, badań medycznych, itp. Oto niektóre z usług, które wolontariusze mogą świadczyć w tym zakresie:

  • Promowanie szans dzieci o szczególnych uzdolnieniach, wydarzenia związane z wręczaniem nagród dla dzieci lub osób o szczególnych osiągnięciach;
  • Organizowanie alternatywych działań edukacyjnych dla uczniów/studentów w zakresie edukacji powszechnej - kluby literackie, astronomiczne, ekologiczne, kluby debat i oratorskie, wiedzy międzykulturowej, organizowanie obozów tematycznych, itp.;
  • Edukacja antynarkotykowa/ antyalkoholowa;
  • Szkolenia z zakresu umiejętności autoprezentacji, przywództwa, przedsiębiorczości;
  • Doradztwo zawodowe;
  • Zajęcia komputerowe (dla dzieci niepełnosprawnych, dzieci z instytucji, itp., dla osób z obszarów wiejskich lub osób starszych);
  • Organizowanie różnych konkursów o tematyce szkolnej, sportowej lub pozaszkolnej.

 

4. Sztuka i kultura, sport i rekreacja. Do tej kategorii należą stowarzyszenia i fundacje, których obszar działania związany jest z(e): sztukami wizualnymi, architekturą, rzemiosłem, sztukami widowiskowymi, historią, literaturą, muzeami, ogrodami zoologicznymi i akwariami, organizacje i fundacje organizujące wydarzenia sportowe, rekreację lub turystykę. Oto niektóre z usług, które wolontariusze mogą świadczyć w tym zakresie:

  • Przewodnik po różnych muzeach, celach historycznych lub wystawach tematycznych;
  • Tworzenie dokumentacji przeznaczonej do wykonania określonych publikacji;
  • Kampanie promujące instytucję i usługi wśród społeczności;
  • Promocja czytelnictwa, księgozbiory, publiczne sesje czytelnicze;
  • Działania relacji publicznych podczas spotkania;
  • Organizowanie różnych wydarzeń - pokazów sztuki, festiwali filmowych lub muzyczno-tanecznych, wystaw, obozów twórczych/artystycznych, itp.

 

5. Obszary działalności zaliczane do tej kategorii to: leczenie szpitalne, opieka, rehabilitacja, zdrowie psychiczne, interwencje kryzysowe, usługi dla osób przewlekle chorych, higiena i zdrowie publiczne, kampanie i działania mające na celu informowanie ludności na tematy takie jak higiena, profilaktyka czy metody dostępu do oferowanych usług, itp.

 

6. Rozwój społeczności i społeczeństwa, aktywność obywatelska. Obszar ten obejmuje: działania i projekty z zakresu rozwoju społeczności/ lokalnego, rozwoju gospodarczego i infrastruktury, projekty z zakresu rozwoju społecznego, te które skupiają się na zmniejszaniu problemów społecznych, projekty mieszkaniowe, a także szkolenia oraz pomoc w poszukiwaniu i znajdowaniu pracy.

 

7. Prawa człowieka. Jest to rozległa dziedzina, obejmująca stowarzyszenia i fundacje, które działają w zakresie praw jednostki lub praw obywatelskich, edukacji obywatelskiej, aktywnie zachęcająca do udziału w życiu publicznym. Obejmuje również organizacje, które skupiają się na obronie i promowaniu solidarności etnicznej i tradycji kulturowej, obronie mniejszości, organizacje, które zajmują się pomocą i usługami prawnymi, bezpieczeństwem publicznym, zapobieganiem przestępczości lub rehabilitacją / reintegracją przestępców w społeczeństwie. Innymi przykładami działań w tym obszarze jest wsparcie dla ofiar I ochrona konsumentów.

 

8. Pomoc humanitarna i /lub filantropijna. Częścią tej kategorii są fundacje finansujące, jak również te, których działania i projekty wspierają i promują wolontariat, a także takie, które pośredniczą w przyciąganiu funduszy. Oto niektóre z usług, które wolontariusze mogą świadczyć w tym zakresie:

  • Zbieranie podpisów lub wysyłanie petycji do władz w celu poparcia inicjatyw;
  • Promowanie zasad demokratycznych i praw człowieka w społeczności;
  • Pomoc w dostępie do przepisów ustawodawstwa i różnego rodzaju udogodnień;
  • Promowanie filantropii/dobroczynności poprzez organizowanie kiermaszów charytatywnych, itp.;
  • Promowanie krwiodawstwa;
  • Nieformalne sieci mobilizacji w sytuacjach kryzysowych;
  • Kursy pierwszej pomocy;
  • Pobudzanie aktywności obywatelskiej za pomocą różnych środków/sposobów.

 

9. Administracja publiczna. Oto niektóre z usług, które wolontariusze mogą świadczyć w tym zakresie:

  • Działania na rzecz upiększania miasta, urządzanie zielonych zakątków, sadzenie kwiatów czy rozdawanie nasion i sadzonek;
  • Oznaczenie celów turystycznych w mieście;
  • Sanityzacja osiedli, czyszczenie ścian budynków;
  • Sztuka uliczna;
  • Alternatywne sposoby spędzania wolnego czasu w mieście.

 

10. Współpraca międzynarodowa. Oto niektóre z usług, które wolontariusze mogą świadczyć w tym zakresie:

  • Promowanie pokoju i powszechnych praw człowieka;
  • Zbieranie funduszy i pomoc na rzecz pomocy w krajach rozwijających się;
  • Działania mające na celu zwiększenie świadomości i zwalczanie handlu ludźmi;
  • Debaty na temat skutków globalizacji;

 

Jeśli wolontariusze nie są zainteresowani bezpośrednią pracą z ludźmi lub beneficjentami organizacji, zawsze mogą zaangażować się w działania biurowe/administracyjne, takie jak:

  • Realizacja materiałów promocyjnych w różnych celach;
  • Usługi PR dla różnych przyczyn i organizacji pozarządowych;
  • Przeprowadzanie ankiet, badań lub przetwarzanie danych;
  • Tworzenie sieci i wsparcie IT, tworzenie stron internetowych, baz danych lub systemów intranetowych, konserwacja sprzętu;
  • Tłumaczenia, kserowanie, obróbka tekstów, itp.;
  • Działania relacji publicznych podczas spotkań;
  • Organizowanie wydarzeń/imprez, itp.

W tym module dostarczamy garść informacji o tym, czym jest wolontariat i jakie korzyści płyną z zaangażowania w niego, a także zapewniamy przegląd głównych obszarów zaangażowania wolontariuszy w Rumunii, oraz informujemy co jedna osoba może zrobić w każdym z nich. Jednak przede wszystkim moduł ten opowiada on o możliwościach wolontariatu i rodzajach pracy wolontariackiej.

Pod koniec tego modułu będziesz w stanie:

  • Zbudować definicję wolontariatu;
  • Określić etapy przygotowania organizacji do zaangażowania w wolontariat;
  • Wymienić główne aspekty wydajnego programu wolontariatu;
  • Zapoznać się z różnymi rodzajami wolontariatu i ich możliwościami w całej Europie.

Self-assessment

  • Jennifer Mize Smith, Michael W. Kramer (2014), Case Studies of Nonprofit Organizations and Volunteers, Peter Lang, New York
  • Nancy Sakaduski (2013), Managing volunteers: How to Maximize Your Most Valuable Resource, ABC-CLIO LLC Publishing, California
  • Robert J. Rosenthal (2015), Volunteer Engagement 2.0: Ideas and Insights Changing the World, John Wiley & Sons Inc, New Jersey
  • Tracy D. Connors (2012), Volunteering Management Book, John Wiley & Sons Inc, New Jersey
  • Volunteering Charter. European Charter on the rights on responsibilities of volunteers - https://ec.europa.eu/citizenship/pdf/volunteering_charter_en.pdf
  • Provobis (2003), Pregătirea organizației pentru implicarea voluntarilor (engl. Preparing the organization for volunteers involvement) - http://www.provobis.ro/assets/uploads/2013/01/1Pregatirea-organizatiei-pentru-implicarea-voluntarilor.pdf
  • ProVol, Promovăm voluntariatul – Harta voluntariatului în județul Suceava (engl. Volunteering promoters – The map of volunteering in Suceava County) – printed by ACDC Romania Association

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein