Definicja wolontariusza

Wolontariusz to osoba, która z własnej woli prowadzi działania przynoszące korzyści społeczeństwu. Działania te są podejmowane bez chęci zysku i przyczyniają się do rozwoju osobistego wolontariusza, który poświęca swój czas i energię na rzecz dobra ogółu, bez wynagrodzenia finansowego.

Definicja wolontariatu

Wolontariat to działalność, która nie jest podejmowana w celu osiągnięcia zysku i nie zastępuje płatnego personelu. Działalność ta może być wykonywana w ramach struktury organizacji wolontariackiej lub z własnej inicjatywy wolontariusza.

Definicja organizatorów wolontariatu

Organizatorzy wolontariatu to organizacje i grupy typu non-profit, które są niezależne i samorządne, a także inne podmioty non-profit, takie jak władze publiczne. Są oni aktywni w przestrzeni publicznej, a celem ich działalności, przynajmniej częściowo, musi być przyczynianie się do dobra publicznego.

Europejska Karta Praw i Obowiązków Wolontariuszy przedstawia prawa i obowiązki nie tylko wolontariuszy, ale także organizatorów.

Wolontariusze odgrywają kluczową rolę w działaniach i usługach świadczonych przez każdą organizację lub insytucję, a kluczem do sukcesu w przyciąganiu i utrzymywaniu właściwych wolontariuszy jest przygotowanie organizacji do ich zaangażowania. Proces ten może zapobiec pojawieniu się poważnych problemów podczas realizacji programów wolontariackich. Wśród nich możemy wymienić: niepewność, zadania niewykonane prawidłowo i nie na czas, sprzeczne relacje między wolontariuszami i pracownikami organizacji. Wolontariusze potrzebują być doceniani, odnosić sukcesy w pracy, pracować w przyjemnym otoczeniu, a to, w większości przypadków, nie dzieje się naturalnie.

Przygotowanie organizacji do zaangażowania wolontariuszy może być długim i trudnym procesem, obejmującym zmiany w dokumentach organizacji oraz w kulturze organizacyjnej. Do głównych etapów tego procesu można zaliczyć:

• uznanie wolontariatu za wartość organizacji;
• analizę potrzeb organizacji w zakresie zaangażowania wolontariuszy;
• opracowanie zestawu zasad/ procedur;
• powołanie koordynatora wolontariatu;
• sporządzenie niezbędnych dokumentów;
• przeznaczenie budżetu na zaangażowanie wolontariuszy.

Ponadto, wolontariusze muszą rozumieć swoją rolę i miejsce w organizacji, zarówno w kontekście działań, które będą wykonywać, jak i w odniesieniu do misji organizacji. Ludzie zgłaszają się na ochotników do wolontariatu z jakiegoś powodu, a nie dla samej organizacji. Dlatego też, muszą oni zrozumieć związek między pracą, którą wykonują, a celem organizacji.

Organizatorzy wolontariatu powinni wiedzieć, że oprócz długiego i żmudnego procesu przygotowywania organizacji do zaangażowania wolontariuszy, istnieje wiele zalet tego typu programów, a wśród nich można wymienić:

• Różnorodność, ponieważ wolontariusze mogą pochodzić z różnych środowisk (uczniowie/studenci, emeryci, z różnych kategorii społecznych, lub o różnym pochodzeniu etnicznym lub kulturze), co prowadzi do rozmaitych wizji, większej ilości pomysłów, które mogą podnieść jakość usług;
• Różnorodne i niezbędne umiejętności, ponieważ na ogół, wolontariusze są rekrutowani właśnie pod kątem konkretnych umiejętności, takich jak: tłumacz, projektant, itp.;
• Łatwiejszy dostęp do społeczności, ponieważ wolontariusze pochodzą z różnych środowisk społecznych;
• Wolontarusze mogą stać się przyszłymi pracownikami organizacji.

Nie możemy pominąć wartości gospodarczej wolontariatu. W niektórych krajach europejskich zebrano dane dotyczące wkładu ekonomicznego wolontariatu i oszacowano go na około 5% produkcji krajowej. Biorąc pod uwagę wszystkie aspekty materialne i niematerialne, wolontariat może być postrzegany jako ważny czynnik rozwoju społeczeństwa.

Istnieją dwa rodzaje wolontariatu i oba z nich posiadają odmienny status:

• Wolontariusze, którzy angażują się w działania rożnych organizacji;
• Wolontariusze działający aktywnie w służbach ratowniczych, dla których przepisy są bardziej surowe - proporcjonalnie do podwyższonych ryzyk - a wymagany poziom profesjonalizmu jest wysoki.

Jeśli w pierwszym z nich odnosimy się do ogólnej akceptacji wolontariatu, która może dotyczyć dowolnej kategorii społeczno-zawodowej, to w przypadku drugiego koncentrujemy się na konkretnej, regulowanej dziedzinie, w której warunkiem koniecznym niezbędnym do prowadzenia działań jest przeprowadzenie wyższej jakości szkolenia wolontariuszy.

Istnieje kilka obszarów zaangażowania wolontariuszy, a poniżej możemy przyjrzeć się najważniejszym i najbardziej dostępnym możliwościom na poziomie europejskim:

1. Praca socjalna. Obszar pracy socjalnej jest objęty przez różnorodne stowarzyszenia, które przeznaczają swoje zasoby i czas w celu poprawy życia ludzi, zarówno poprzez świadczenie usług, jak i promowanie pomysłów oraz pojęć mających na celu pomoc mniejszościom lub pokrzywdzonym grupom społecznym. Wolontariusze mogą być zaangażowani w oferowanie usług takich jak:

• Usługi doradcze i informacyjne na różne tematy;
• Zajęcia rekreacyjne, warsztaty artystyczne, prowadzenie zajęć rekreacyjnych dla dzieci zinstytucjonalizowanych lub dla osób starszych, kobiet maltretowanych, dzieci pochodzących z obszarów wiejskich lub ubogich dzielnic;
• Kursy kwalifikacyjne/ przekwalifikowania, pomoc w odrabianiu prac domowych i medytacje dla dzieci z różnymi problemami, kursy językowe;
• Organizowanie chwil rozrywki dla dzieci i osób starszych mieszkających w świetlicach środowiskowych;
• Nagrywanie materiałów dźwiękowych dla osób niewidomych/niedowidzących;
• Uliczne kampanie informacyjne i uświadamianie społeczeństwa na temat różnych kwestii społecznych;
• Kursy uczące umiejętności życiowych (gotowanie, pisanie CV, zarządzanie własnymi finansami, itp.) przeznaczone dla dzieci i młodych dorosłych przebywających w placówkach;
• Przygotowanie i dystrybucja paczek dla beneficjentów organizacji (np.: żywność, odzież, itp.).

2. Ochrona środowiska i zwierząt. Obszar ten obejmuje kampanie promocyjne i działania, które koncentrują się na: konserwacji i kontroli zanieczyszczeń i zasobów naturalnych, ochronie i opiece nad zwierzętami oraz tworzeniu, utrzymaniu i ochronie parków narodowych. Oto niektóre z usług, które wolontariusze mogą świadczyć w tym zakresie:

• Sanityzacja niektórych parków, placów zabaw lub terenów rekreacyjnych, parków przyrodniczych i świadomości turystycznej;
• Działania/akcje w zakresie sadzenia sadzonek, aranżowania zielonych przestrzeni w miastach, akcje zalesiania, rekultywacja terenów dotkniętych klęskami żywiołowymi;
• Akcje sterylizacji zwierząt społeczności, dokarmianie zwierząt, zbiórki żywności;
• Kampanie promujące recykling i selektywną zbiórkę lub promujące prawa zwierząt, prezentacje w szkołach, zbiórki różnych surowców wtórnych;
• Promocja produktów organicznych lub turystyki ekologicznej;
• Organizowanie wydarzeń - wystawy zdjęć lub zwierząt, oglądanie filmów o tematyce ekologicznej, prezentacje publiczne;
• Warsztaty wytwarzania różnych przedmiotów z surowców wtórnych, targi ograniczania konsumpcjonizmu.

3. Edukacja i badania naukowe. Ten obszar odnosi się do organizacji pozarządowych, które prowadzą działania mające na celu: edukację przedszkolną, podstawową i gimnazjalną/średnią, licealną, uniwersytecką i podyplomową, szkoły zawodowe i techniczne, edukację ustawiczną (dla dorosłych), edukację alternatywną, badania naukowe, badania w zakresie nauk społecznych, polityki społecznej, badań medycznych, itp. Oto niektóre z usług, które wolontariusze mogą świadczyć w tym zakresie:

• Promowanie szans dzieci o szczególnych uzdolnieniach, wydarzenia związane z wręczaniem nagród dla dzieci lub osób o szczególnych osiągnięciach;
• Organizowanie alternatywych działań edukacyjnych dla uczniów/studentów w zakresie edukacji powszechnej - kluby literackie, astronomiczne, ekologiczne, kluby debat i oratorskie, wiedzy międzykulturowej, organizowanie obozów tematycznych, itp.;
• Edukacja antynarkotykowa/ antyalkoholowa;
• Szkolenia z zakresu umiejętności autoprezentacji, przywództwa, przedsiębiorczości;
• Doradztwo zawodowe;
• Zajęcia komputerowe (dla dzieci niepełnosprawnych, dzieci z instytucji, itp., dla osób z obszarów wiejskich lub osób starszych);
• Organizowanie różnych konkursów o tematyce szkolnej, sportowej lub pozaszkolnej.

4. Sztuka i kultura, sport i rekreacja. Do tej kategorii należą stowarzyszenia i fundacje, których obszar działania związany jest z(e): sztukami wizualnymi, architekturą, rzemiosłem, sztukami widowiskowymi, historią, literaturą, muzeami, ogrodami zoologicznymi i akwariami, organizacje i fundacje organizujące wydarzenia sportowe, rekreację lub turystykę. Oto niektóre z usług, które wolontariusze mogą świadczyć w tym zakresie:

• Przewodnik po różnych muzeach, celach historycznych lub wystawach tematycznych;
• Tworzenie dokumentacji przeznaczonej do wykonania określonych publikacji;
• Kampanie promujące instytucję i usługi wśród społeczności;
• Promocja czytelnictwa, księgozbiory, publiczne sesje czytelnicze;
• Działania relacji publicznych podczas spotkania;
• Organizowanie różnych wydarzeń - pokazów sztuki, festiwali filmowych lub muzyczno-tanecznych, wystaw, obozów twórczych/artystycznych, itp.

5. Obszary działalności zaliczane do tej kategorii to: leczenie szpitalne, opieka, rehabilitacja, zdrowie psychiczne, interwencje kryzysowe, usługi dla osób przewlekle chorych, higiena i zdrowie publiczne, kampanie i działania mające na celu informowanie ludności na tematy takie jak higiena, profilaktyka czy metody dostępu do oferowanych usług, itp.

6. Rozwój społeczności i społeczeństwa, aktywność obywatelska. Obszar ten obejmuje: działania i projekty z zakresu rozwoju społeczności/ lokalnego, rozwoju gospodarczego i infrastruktury, projekty z zakresu rozwoju społecznego, te które skupiają się na zmniejszaniu problemów społecznych, projekty mieszkaniowe, a także szkolenia oraz pomoc w poszukiwaniu i znajdowaniu pracy.

7. Prawa człowieka. Jest to rozległa dziedzina, obejmująca stowarzyszenia i fundacje, które działają w zakresie praw jednostki lub praw obywatelskich, edukacji obywatelskiej, aktywnie zachęcająca do udziału w życiu publicznym. Obejmuje również organizacje, które skupiają się na obronie i promowaniu solidarności etnicznej i tradycji kulturowej, obronie mniejszości, organizacje, które zajmują się pomocą i usługami prawnymi, bezpieczeństwem publicznym, zapobieganiem przestępczości lub rehabilitacją / reintegracją przestępców w społeczeństwie. Innymi przykładami działań w tym obszarze jest wsparcie dla ofiar I ochrona konsumentów.

8. Pomoc humanitarna i /lub filantropijna. Częścią tej kategorii są fundacje finansujące, jak również te, których działania i projekty wspierają i promują wolontariat, a także takie, które pośredniczą w przyciąganiu funduszy. Oto niektóre z usług, które wolontariusze mogą świadczyć w tym zakresie:

• Zbieranie podpisów lub wysyłanie petycji do władz w celu poparcia inicjatyw;
• Promowanie zasad demokratycznych i praw człowieka w społeczności;
• Pomoc w dostępie do przepisów ustawodawstwa i różnego rodzaju udogodnień;
• Promowanie filantropii/dobroczynności poprzez organizowanie kiermaszów charytatywnych, itp.;
• Promowanie krwiodawstwa;
• Nieformalne sieci mobilizacji w sytuacjach kryzysowych;
• Kursy pierwszej pomocy;
• Pobudzanie aktywności obywatelskiej za pomocą różnych środków/sposobów.

9. Administracja publiczna. Oto niektóre z usług, które wolontariusze mogą świadczyć w tym zakresie:

• Działania na rzecz upiększania miasta, urządzanie zielonych zakątków, sadzenie kwiatów czy rozdawanie nasion i sadzonek;
• Oznaczenie celów turystycznych w mieście;
• Sanityzacja osiedli, czyszczenie ścian budynków;
• Sztuka uliczna;
• Alternatywne sposoby spędzania wolnego czasu w mieście.

10. Współpraca międzynarodowa. Oto niektóre z usług, które wolontariusze mogą świadczyć w tym zakresie:

• Promowanie pokoju i powszechnych praw człowieka;
• Zbieranie funduszy i pomoc na rzecz pomocy w krajach rozwijających się;
• Działania mające na celu zwiększenie świadomości i zwalczanie handlu ludźmi;
• Debaty na temat skutków globalizacji;

Jeśli wolontariusze nie są zainteresowani bezpośrednią pracą z ludźmi lub beneficjentami organizacji, zawsze mogą zaangażować się w działania biurowe/administracyjne, takie jak:

• Realizacja materiałów promocyjnych w różnych celach;
• Usługi PR dla różnych przyczyn i organizacji pozarządowych;
• Przeprowadzanie ankiet, badań lub przetwarzanie danych;
• Tworzenie sieci i wsparcie IT, tworzenie stron internetowych, baz danych lub systemów intranetowych, konserwacja sprzętu;
• Tłumaczenia, kserowanie, obróbka tekstów, itp.;
• Działania relacji publicznych podczas spotkań;
• Organizowanie wydarzeń/imprez, itp.