Moduł 2

MOŻLIWOŚCI I RODZAJE WOLONTARIATU

Why volunteering is important? Personal benefits of volunteering and peer support

Powszechnie wiadomo, że organizacje, które angażują w swoje działania wolontariuszy, odnoszą sukcesy. Osoby te odgrywają kluczową rolę w pełnieniu usług świadczonych przez każdą organizację lub instytucję, natomiast angażowanie wolontariuszy z różnych kategorii, w tym migrantów, zapewnia szerszy zasięg wśród społeczności.

 

Moduł ten dostarcza informacji o rodzajach i możliwościach wolontariatu, oraz korzyściach płynących z zaangażowania w jego działania.

 

Naszym celem jest pomoc we wzmocnieniu tej koncepcji i dostarczenie przydatnych źródeł.

  • Określenie, czym są wolontariusze, wolontariat i organizatorzy wolontariatu;
  • Podkreślenie głównych etapów w przygotowaniu organizacji do zaangażowania w wolontariat oraz korzyści, które niesie on dla organizatorów;
  • Zapoznanie czytelników z rodzajami i możliwościami wolontariatu.

Przybliżony czas czytania modułu, bez uwzględnienia wskazanych źródeł i zamiaru dalszego czytania kursu, to około 2 godziny.

 

Uczniowie nie muszą posiadać żadnej szczególnej wiedzy ani umiejętności. Będą oni potrzebować komputera z dostępem do Internetu, w celu zapoznania się z sugerowanymi źródłami/zasobami.

 

Wskazane jest, aby uczniowie mieli wgląd w materiały źródłowe i zagłębiali się w zawarte w nich informacje.

Treść

Wolontariat jest ważnym elementem dobrze prosperującego społeczeństwa obywatelskiego, gdyż przyczynia się do jego rozwoju i dobrobytu. Dostęp do możliwości wolontariatu powinien być prawem, a nie przywilejem. Każdy ma prawo do podjęcia wolontariatu w dowolnym miejscu na świecie, a w celu wspierania kultury uczestnictwa, rozwoju osobistego i odpowiedzialności, wolontariusze muszą mieć zapewniony dostęp, jak również zachętę do angażowania się w działalność wolontariacką.

Definicja wolontariusza

Wolontariusz to osoba, która z własnej woli prowadzi działania przynoszące korzyści społeczeństwu. Działania te są podejmowane bez chęci zysku i przyczyniają się do rozwoju osobistego wolontariusza, który poświęca swój czas i energię na rzecz dobra ogółu, bez wynagrodzenia finansowego.

 

Definicja wolontariatu

Wolontariat to działalność, która nie jest podejmowana w celu osiągnięcia zysku i nie zastępuje płatnego personelu. Działalność ta może być wykonywana w ramach struktury organizacji wolontariackiej lub z własnej inicjatywy wolontariusza.

 

Definicja organizatorów wolontariatu

Organizatorzy wolontariatu to organizacje i grupy typu non-profit, które są niezależne i samorządne, a także inne podmioty non-profit, takie jak władze publiczne. Są oni aktywni w przestrzeni publicznej, a celem ich działalności, przynajmniej częściowo, musi być przyczynianie się do dobra publicznego.

 

Europejska Karta Praw i Obowiązków Wolontariuszy przedstawia prawa i obowiązki nie tylko wolontariuszy, ale także organizatorów.

Wolontariusze odgrywają kluczową rolę w działaniach i usługach świadczonych przez każdą organizację lub insytucję, a kluczem do sukcesu w przyciąganiu i utrzymywaniu właściwych wolontariuszy jest przygotowanie organizacji do ich zaangażowania. Proces ten może zapobiec pojawieniu się poważnych problemów podczas realizacji programów wolontariackich. Wśród nich możemy wymienić: niepewność, zadania niewykonane prawidłowo i nie na czas, sprzeczne relacje między wolontariuszami i pracownikami organizacji. Wolontariusze potrzebują być doceniani, odnosić sukcesy w pracy, pracować w przyjemnym otoczeniu, a to, w większości przypadków, nie dzieje się naturalnie.

 

Przygotowanie organizacji do zaangażowania wolontariuszy może być długim i trudnym procesem, obejmującym zmiany w dokumentach organizacji oraz w kulturze organizacyjnej. Do głównych etapów tego procesu można zaliczyć:

  • uznanie wolontariatu za wartość organizacji;
  • analizę potrzeb organizacji w zakresie zaangażowania wolontariuszy;
  • opracowanie zestawu zasad/ procedur;
  • powołanie koordynatora wolontariatu;
  • sporządzenie niezbędnych dokumentów;
  • przeznaczenie budżetu na zaangażowanie wolontariuszy.

 

Ponadto, wolontariusze muszą rozumieć swoją rolę i miejsce w organizacji, zarówno w kontekście działań, które będą wykonywać, jak i w odniesieniu do misji organizacji. Ludzie zgłaszają się na ochotników do wolontariatu z jakiegoś powodu, a nie dla samej organizacji. Dlatego też, muszą oni zrozumieć związek między pracą, którą wykonują, a celem organizacji.

 

Organizatorzy wolontariatu powinni wiedzieć, że oprócz długiego i żmudnego procesu przygotowywania organizacji do zaangażowania wolontariuszy, istnieje wiele zalet tego typu programów, a wśród nich można wymienić:

  • Różnorodność, ponieważ wolontariusze mogą pochodzić z różnych środowisk (uczniowie/studenci, emeryci, z różnych kategorii społecznych, lub o różnym pochodzeniu etnicznym lub kulturze), co prowadzi do rozmaitych wizji, większej ilości pomysłów, które mogą podnieść jakość usług;
  • Różnorodne i niezbędne umiejętności, ponieważ na ogół, wolontariusze są rekrutowani właśnie pod kątem konkretnych umiejętności, takich jak: tłumacz, projektant, itp.;
  • Łatwiejszy dostęp do społeczności, ponieważ wolontariusze pochodzą z różnych środowisk społecznych;
  • Wolontarusze mogą stać się przyszłymi pracownikami organizacji.

 

Nie możemy pominąć wartości gospodarczej wolontariatu. W niektórych krajach europejskich zebrano dane dotyczące wkładu ekonomicznego wolontariatu i oszacowano go na około 5% produkcji krajowej. Biorąc pod uwagę wszystkie aspekty materialne i niematerialne, wolontariat może być postrzegany jako ważny czynnik rozwoju społeczeństwa.

Istnieją dwa rodzaje wolontariatu i oba z nich posiadają odmienny status:

  • Wolontariusze, którzy angażują się w działania rożnych organizacji;
  • Wolontariusze działający aktywnie w służbach ratowniczych, dla których przepisy są bardziej surowe - proporcjonalnie do podwyższonych ryzyk - a wymagany poziom profesjonalizmu jest wysoki.

 

Jeśli w pierwszym z nich odnosimy się do ogólnej akceptacji wolontariatu, która może dotyczyć dowolnej kategorii społeczno-zawodowej, to w przypadku drugiego koncentrujemy się na konkretnej, regulowanej dziedzinie, w której warunkiem koniecznym niezbędnym do prowadzenia działań jest przeprowadzenie wyższej jakości szkolenia wolontariuszy.

Istnieje kilka obszarów zaangażowania wolontariuszy, a poniżej możemy przyjrzeć się najważniejszym i najbardziej dostępnym możliwościom na poziomie europejskim:

 

1. Praca socjalna. Obszar pracy socjalnej jest objęty przez różnorodne stowarzyszenia, które przeznaczają swoje zasoby i czas w celu poprawy życia ludzi, zarówno poprzez świadczenie usług, jak i promowanie pomysłów oraz pojęć mających na celu pomoc mniejszościom lub pokrzywdzonym grupom społecznym. Wolontariusze mogą być zaangażowani w oferowanie usług takich jak:

  • Usługi doradcze i informacyjne na różne tematy;
  • Zajęcia rekreacyjne, warsztaty artystyczne, prowadzenie zajęć rekreacyjnych dla dzieci zinstytucjonalizowanych lub dla osób starszych, kobiet maltretowanych, dzieci pochodzących z obszarów wiejskich lub ubogich dzielnic;
  • Kursy kwalifikacyjne/ przekwalifikowania, pomoc w odrabianiu prac domowych i medytacje dla dzieci z różnymi problemami, kursy językowe;
  • Organizowanie chwil rozrywki dla dzieci i osób starszych mieszkających w świetlicach środowiskowych;
  • Nagrywanie materiałów dźwiękowych dla osób niewidomych/niedowidzących;
  • Uliczne kampanie informacyjne i uświadamianie społeczeństwa na temat różnych kwestii społecznych;
  • Kursy uczące umiejętności życiowych (gotowanie, pisanie CV, zarządzanie własnymi finansami, itp.) przeznaczone dla dzieci i młodych dorosłych przebywających w placówkach;
  • Przygotowanie i dystrybucja paczek dla beneficjentów organizacji (np.: żywność, odzież, itp.).

 

2. Ochrona środowiska i zwierząt. Obszar ten obejmuje kampanie promocyjne i działania, które koncentrują się na: konserwacji i kontroli zanieczyszczeń i zasobów naturalnych, ochronie i opiece nad zwierzętami oraz tworzeniu, utrzymaniu i ochronie parków narodowych. Oto niektóre z usług, które wolontariusze mogą świadczyć w tym zakresie:

  • Sanityzacja niektórych parków, placów zabaw lub terenów rekreacyjnych, parków przyrodniczych i świadomości turystycznej;
  • Działania/akcje w zakresie sadzenia sadzonek, aranżowania zielonych przestrzeni w miastach, akcje zalesiania, rekultywacja terenów dotkniętych klęskami żywiołowymi;
  • Akcje sterylizacji zwierząt społeczności, dokarmianie zwierząt, zbiórki żywności;
  • Kampanie promujące recykling i selektywną zbiórkę lub promujące prawa zwierząt, prezentacje w szkołach, zbiórki różnych surowców wtórnych;
  • Promocja produktów organicznych lub turystyki ekologicznej;
  • Organizowanie wydarzeń - wystawy zdjęć lub zwierząt, oglądanie filmów o tematyce ekologicznej, prezentacje publiczne;
  • Warsztaty wytwarzania różnych przedmiotów z surowców wtórnych, targi ograniczania konsumpcjonizmu.

 

3. Edukacja i badania naukowe. Ten obszar odnosi się do organizacji pozarządowych, które prowadzą działania mające na celu: edukację przedszkolną, podstawową i gimnazjalną/średnią, licealną, uniwersytecką i podyplomową, szkoły zawodowe i techniczne, edukację ustawiczną (dla dorosłych), edukację alternatywną, badania naukowe, badania w zakresie nauk społecznych, polityki społecznej, badań medycznych, itp. Oto niektóre z usług, które wolontariusze mogą świadczyć w tym zakresie:

  • Promowanie szans dzieci o szczególnych uzdolnieniach, wydarzenia związane z wręczaniem nagród dla dzieci lub osób o szczególnych osiągnięciach;
  • Organizowanie alternatywych działań edukacyjnych dla uczniów/studentów w zakresie edukacji powszechnej - kluby literackie, astronomiczne, ekologiczne, kluby debat i oratorskie, wiedzy międzykulturowej, organizowanie obozów tematycznych, itp.;
  • Edukacja antynarkotykowa/ antyalkoholowa;
  • Szkolenia z zakresu umiejętności autoprezentacji, przywództwa, przedsiębiorczości;
  • Doradztwo zawodowe;
  • Zajęcia komputerowe (dla dzieci niepełnosprawnych, dzieci z instytucji, itp., dla osób z obszarów wiejskich lub osób starszych);
  • Organizowanie różnych konkursów o tematyce szkolnej, sportowej lub pozaszkolnej.

 

4. Sztuka i kultura, sport i rekreacja. Do tej kategorii należą stowarzyszenia i fundacje, których obszar działania związany jest z(e): sztukami wizualnymi, architekturą, rzemiosłem, sztukami widowiskowymi, historią, literaturą, muzeami, ogrodami zoologicznymi i akwariami, organizacje i fundacje organizujące wydarzenia sportowe, rekreację lub turystykę. Oto niektóre z usług, które wolontariusze mogą świadczyć w tym zakresie:

  • Przewodnik po różnych muzeach, celach historycznych lub wystawach tematycznych;
  • Tworzenie dokumentacji przeznaczonej do wykonania określonych publikacji;
  • Kampanie promujące instytucję i usługi wśród społeczności;
  • Promocja czytelnictwa, księgozbiory, publiczne sesje czytelnicze;
  • Działania relacji publicznych podczas spotkania;
  • Organizowanie różnych wydarzeń - pokazów sztuki, festiwali filmowych lub muzyczno-tanecznych, wystaw, obozów twórczych/artystycznych, itp.

 

5. Obszary działalności zaliczane do tej kategorii to: leczenie szpitalne, opieka, rehabilitacja, zdrowie psychiczne, interwencje kryzysowe, usługi dla osób przewlekle chorych, higiena i zdrowie publiczne, kampanie i działania mające na celu informowanie ludności na tematy takie jak higiena, profilaktyka czy metody dostępu do oferowanych usług, itp.

 

6. Rozwój społeczności i społeczeństwa, aktywność obywatelska. Obszar ten obejmuje: działania i projekty z zakresu rozwoju społeczności/ lokalnego, rozwoju gospodarczego i infrastruktury, projekty z zakresu rozwoju społecznego, te które skupiają się na zmniejszaniu problemów społecznych, projekty mieszkaniowe, a także szkolenia oraz pomoc w poszukiwaniu i znajdowaniu pracy.

 

7. Prawa człowieka. Jest to rozległa dziedzina, obejmująca stowarzyszenia i fundacje, które działają w zakresie praw jednostki lub praw obywatelskich, edukacji obywatelskiej, aktywnie zachęcająca do udziału w życiu publicznym. Obejmuje również organizacje, które skupiają się na obronie i promowaniu solidarności etnicznej i tradycji kulturowej, obronie mniejszości, organizacje, które zajmują się pomocą i usługami prawnymi, bezpieczeństwem publicznym, zapobieganiem przestępczości lub rehabilitacją / reintegracją przestępców w społeczeństwie. Innymi przykładami działań w tym obszarze jest wsparcie dla ofiar I ochrona konsumentów.

 

8. Pomoc humanitarna i /lub filantropijna. Częścią tej kategorii są fundacje finansujące, jak również te, których działania i projekty wspierają i promują wolontariat, a także takie, które pośredniczą w przyciąganiu funduszy. Oto niektóre z usług, które wolontariusze mogą świadczyć w tym zakresie:

  • Zbieranie podpisów lub wysyłanie petycji do władz w celu poparcia inicjatyw;
  • Promowanie zasad demokratycznych i praw człowieka w społeczności;
  • Pomoc w dostępie do przepisów ustawodawstwa i różnego rodzaju udogodnień;
  • Promowanie filantropii/dobroczynności poprzez organizowanie kiermaszów charytatywnych, itp.;
  • Promowanie krwiodawstwa;
  • Nieformalne sieci mobilizacji w sytuacjach kryzysowych;
  • Kursy pierwszej pomocy;
  • Pobudzanie aktywności obywatelskiej za pomocą różnych środków/sposobów.

 

9. Administracja publiczna. Oto niektóre z usług, które wolontariusze mogą świadczyć w tym zakresie:

  • Działania na rzecz upiększania miasta, urządzanie zielonych zakątków, sadzenie kwiatów czy rozdawanie nasion i sadzonek;
  • Oznaczenie celów turystycznych w mieście;
  • Sanityzacja osiedli, czyszczenie ścian budynków;
  • Sztuka uliczna;
  • Alternatywne sposoby spędzania wolnego czasu w mieście.

 

10. Współpraca międzynarodowa. Oto niektóre z usług, które wolontariusze mogą świadczyć w tym zakresie:

  • Promowanie pokoju i powszechnych praw człowieka;
  • Zbieranie funduszy i pomoc na rzecz pomocy w krajach rozwijających się;
  • Działania mające na celu zwiększenie świadomości i zwalczanie handlu ludźmi;
  • Debaty na temat skutków globalizacji;

 

Jeśli wolontariusze nie są zainteresowani bezpośrednią pracą z ludźmi lub beneficjentami organizacji, zawsze mogą zaangażować się w działania biurowe/administracyjne, takie jak:

  • Realizacja materiałów promocyjnych w różnych celach;
  • Usługi PR dla różnych przyczyn i organizacji pozarządowych;
  • Przeprowadzanie ankiet, badań lub przetwarzanie danych;
  • Tworzenie sieci i wsparcie IT, tworzenie stron internetowych, baz danych lub systemów intranetowych, konserwacja sprzętu;
  • Tłumaczenia, kserowanie, obróbka tekstów, itp.;
  • Działania relacji publicznych podczas spotkań;
  • Organizowanie wydarzeń/imprez, itp.

W tym module dostarczamy garść informacji o tym, czym jest wolontariat i jakie korzyści płyną z zaangażowania w niego, a także zapewniamy przegląd głównych obszarów zaangażowania wolontariuszy w Rumunii, oraz informujemy co jedna osoba może zrobić w każdym z nich. Jednak przede wszystkim moduł ten opowiada on o możliwościach wolontariatu i rodzajach pracy wolontariackiej.

Pod koniec tego modułu będziesz w stanie:

  • Zbudować definicję wolontariatu;
  • Określić etapy przygotowania organizacji do zaangażowania w wolontariat;
  • Wymienić główne aspekty wydajnego programu wolontariatu;
  • Zapoznać się z różnymi rodzajami wolontariatu i ich możliwościami w całej Europie.

Self-assessment

  • Jennifer Mize Smith, Michael W. Kramer (2014), Case Studies of Nonprofit Organizations and Volunteers, Peter Lang, New York
  • Nancy Sakaduski (2013), Managing volunteers: How to Maximize Your Most Valuable Resource, ABC-CLIO LLC Publishing, California
  • Robert J. Rosenthal (2015), Volunteer Engagement 2.0: Ideas and Insights Changing the World, John Wiley & Sons Inc, New Jersey
  • Tracy D. Connors (2012), Volunteering Management Book, John Wiley & Sons Inc, New Jersey
  • Volunteering Charter. European Charter on the rights on responsibilities of volunteers - https://ec.europa.eu/citizenship/pdf/volunteering_charter_en.pdf
  • Provobis (2003), Pregătirea organizației pentru implicarea voluntarilor (engl. Preparing the organization for volunteers involvement) - http://www.provobis.ro/assets/uploads/2013/01/1Pregatirea-organizatiei-pentru-implicarea-voluntarilor.pdf
  • ProVol, Promovăm voluntariatul – Harta voluntariatului în județul Suceava (engl. Volunteering promoters – The map of volunteering in Suceava County) – printed by ACDC Romania Association